วัดคือเวียง

รายละเอียดของแหล่งท่องเที่ยว

วัดคือเวียง ตั้งอยู่ที่บ้านคือเวียง ออกจากเทศบาลตำบลเวียงสา เลี้ยวขวาผ่านสี่แยกตลาดสดเวียงสา ไปประมาณ ๑.๕ กิโลเมตร ทางไปอำเภอนาน้อย

ผู้สร้างวัดคือเวียงคือเจ้าสมณะ ครั้งที่ยังไม่ได้เป็นเจ้าผู้ครองนครน่าน เมื่อ พ.ศ. ๒๓๑๙ อันเป็นช่วงเวลาที่บ้านเมืองยังไม่สงบสมัยกรุงธนบุรี หลังจากที่พระเจ้าตากสินได้รวบรวมผู้คนย้ายไปตั้งเมืองใหม่ที่กรุงธนบุรี ล้านนาไทยตกอยู่ในอำนาจของพม่า แต่ละเมืองต่างก็แข็งเมืองเกิดการสู้รบกันอยู่เนืองๆ พงศาวดารน่านกล่าวถึงสถานการณ์บ้านเมืองล้านนาในเวลานั้นว่า "ในการยามนั้น เมืองล้านนาไทยก็บ่เที่ยงสักบ้านเมือง แลเมืองน่านเราก็เป็นอันเปล่าร้างห่างสูญเสีย หาท้าวพญาบ่ได้" ผู้คนต่างหลบลี้อยู่กันเป็นกลุ่มๆ เจ้าจันทปโชติหรือเจ้ามงคลวรยศตั้งมั่นอยู่ที่ท่าปลาและเจ้าสมณะตนน้องของเจ้ามงคลวรยศตั้งอยู่ที่เวียงป้อ เจ้าอัตวรปัญโญอยู่เมืองเทิง ล่วงมาถึงสมัยรัตนโกสินทร์ รัชกาลที่ ๑ ได้ปราบปรามข้าศึกได้หมดแล้ว พระยาน่านและชาวเทิงหนีมาตั้งอยู่ที่บ้านตึ๊ด บุญเรือง ตามหลักฐานจากพงศาวดารน่านกล่าวถึงบ้านคือเวียงป้อไว้ดังนี้ "ยามนั้น เจ้าจันทปโชติคือเจ้ามงคลวรยศนั้น ท่านก็ตั้งอยู่ที่ท่าปลาหั้นแล ตัวเจ้าสมณะตนเป็นน้องเจ้ามงคลวรยศนั้น ท่านก็ขึ้นมาตั้งอยู่ที่บ้านคือเวียงป้อหั้นแล ยามนั้น เจ้าอัตถวรปัญโญท่านก็พาเอาท้าวขุนไพร่ไทยตามสมควร ว่าจักลงไปใชหาเจ้าสมณะตนเป็นน้าที่บ้านคือว่าสันนั้น"

ซึ่งเป็นหลักฐานว่า บ้านคือเวียง คือเวียงป้อในอดีต เวียงป้อในสมัยนั้นจึงอยู่ที่บ้านคือและเวียงป้อเป็นเมืองที่มีมาอยู่คู่กับเมืองน่านมาแต่โบราณกาล ดังได้กล่าวในพงศาวดารอีกว่า ใน พ.ศ. ๒๑๑๒ สมัยเจ้าเจตบุตรพรหมมินทร์ได้เสด็จลงไปเวียงป้อไปสร้างวัดดอนแท่นไว้ พร้อมอภิเษกสวามีเจ้าขวานแขวนเป็นสังฆราชา ดังนั้น วัดคือเวียงในอดีต ผู้สร้างน่าจะเป็นพญาป้อองค์ใดองค์หนึ่งมาก่อนแล้ว แต่ด้วยเหตุการณ์บ้านเมืองที่ไม่สงบ ผู้คนหลบลี้หนีเข้าป่าเป็นเวลานานและวัดสมัยก่อนสร้างด้วยไม้ย่อมเสื่อมโทรมตามกาล จนกระทั่งเจ้าสมณะพาผู้คนมาอยู่ที่เวียงป้อ จึงได้สร้างวัดคือไว้ให้เป็นศูนย์กลางศาสนา ตามหลักฐานที่ปรากฎว่าสร้างเมื่อ พ.ศ. ๒๓๑๙ ก่อนที่จะลงไปสร้างวัดกลางเวียงในปี พ.ศ. ๒๓๒๖ ศึกษาเพิ่มเติม